hangi hayvanlar Kurban olur?

Hangi hayvanlar kurban edilir? Kurbanlık vasıfları ne olmalı?

Kurbanlığın özellikleri neler olmalı? hangi özelliklerde olmalı? boynuzlu mu olmalı? boynuzsuz hayvan kurban olur mu?

Kurbanın kusursuz, eti lezzetli ve rengi güzel bir hayvandan seçilmesinin müstehap olduğu hususunda âlimler arasında her hangi bir ihtilaftan söz edilmemiştir. Ayrıca kurbanlıkların fazilet bakımından sıralanmaları daha geride kalanların daha az hayırlı olduklarını vurgulamaktan öte, diğerlerinin fazladan başka meziyetlere sahip olduklarını bildirmek içindir. Besili olması açısından şöyle buyuruluyor:

عظموا أضحياكم فَإِنَّهَا عَلَى الصِّرَاط مَطَايَاكُمْ

HANGİ HAYVANLAR KURBAN OLUR?

“Kurbanlıklarınızı büyükçe tutunuz, çünkü onlar Sırat’ta sizin bineklerinizdir. [1].” hadis-i şerifinde de, daha çok kimsenin doyurulması tavsiye edilmiştir. Zira otuz kilo bir keçi ile altmış kilo bir koçun doyuracağı insan sayısı eşit değildir. İkincisi, elbette birincisinden çok daha fazla kişiyi doyurur. Hele sığır, deve gibi iri cüsseli kurbanlarda bu daha da fazladır. Ayrıca kurbanın semiz olması daha faziletli kabul edilmiştir.


Nevevî, “Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) boynuzlu iki tane alaca koç kurban etti…” hadis-i şerifinin kurbanlığın rengi güzel hayvanlardan seçilmesinin müstehap oluşuna delalet ettiğini belirtir ve bu konuda icmaın varlığından bahseder. [2]

عَنْ عَائِشَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهَا : أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَمَرَ بِكَبْشٍ أَقْرَنَ يَطَأُ فِى سَوَادٍ وَيَبْرُكُ فِى سَوَادٍ وَيَنْظُرُ فِى سَوَادٍ فَأُتِىَ بِهِ لِيُضَحِّىَ بِهِ قَالَ :« يَا عَائِشَةُ هَلُمِّى الْمُدْيَةَ اشْحَذِيهَا بِحَجَرٍ ». فَفَعَلَتْ ثُمَّ أَخَذَهَا وَأَخَذَ الْكَبْشَ فَأَضْجَعَهُ ثُمَّ ذَبَحَهُ ثُمَّ قَالَ :« بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنْ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَمِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ ». ثُمَّ ضَحَّى بِهِ

Hz. Ayşe’nin şöyle dediği rivayet edilmiştir: Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) siyah içinde yere basan, siyah içinde yatan ve siyah içinde bakan boynuzlu bir koç getirilmesini istedi. Kurban etmesi için kendisine (böyle bir) koç getirildi…” [3]
Vasıflar

- Hangi hayvanlar kurban olmaz? başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.

Bu hadis-i şerifte de hayvanın ayaklarıyla karnının ve göz kenarlarının siyah olduğu ve Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)’in böyle bir hayvan istediği açıkça belirtilmiştir.

Boynuzlu hayvanın kurban edilmesinin daha faziletli olduğu ittifakla kabul edilmiştir. Hz. Enes ve Hz. Ayşe, (Allah onlardan razı olsun) Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)’in boynuzlu koç kurban ettiğini rivayet etmişlerdir. Boynuzlu hayvana, “akran” denir. Âlimler bu hadislere dayanarak kurbanlığın boynuzlu olmasını müstehap görmüşlerdir.

Bazı rivayetlerde ise “boynuzlu” vasfının yanında “a’yan” yani “iri gözlü” vasfı zikredilir. Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) bu vasıftaki bir koçu görüp İbrahim (Aleyhi’s-Selam)’in kurbanına benzetince sahabelerden Numan b. Ebî Fatıma o koçu satın alarak Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)’e hediye etmiş Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) de onu kurban etmiştir.

Hz. Aişe, Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)’in: Âdemoğlunun, kurban bayramı gününde Allah katında kan akıtmaktan daha sevimli bir amel işlememiş olduğunu buyurarak, “O kurban, kıyamet günü boynuzları, kılları ve tırnaklarıyla gelecektir” dediğini rivayet etmiştir. Hadis-i şerif’te boynuz, kıl ve tırnak zikredilerek kurbanın, eti dolgun, güzel tüylü ve kusursuz yapıya sahip hayvanlardan seçilmesinin müstehap oluşuna işaret edilmiştir.

Kurban kesiminde, besili bir koyun, onun kadar olmayan iki koyundan daha faziletli kabul edilir. Çünkü kurban kesim amaçlarından biri de ettir, besili hayvanın eti ise daha çok ve daha lezzetlidir.

Kurbanın geçerliliği açısından hayvanın erkek veya dişi olması arasında fark yoktur. Et veya kıymet bakımından eşit oldukları takdirde, deve ve sığır cinsinde dişinin kurban edilmesi daha faziletli görülmüş ve bu durum, söz konusu dişi hayvanların etinin daha lezzetli oluşuyla açıklanmıştır. [4]

Et ve kıymet bakımından eşit oldukları takdirde, koyun cinsinde erkeğin kurban edilmesi daha üstündür. Fakat dişisi et veya kıymet bakımından daha fazlaysa dişisinin kurban edilmesi daha faziletli kabul edilmiştir. [5]

Keçinin erkeği (ma’z) ile dişisi (tiys) kıymetçe eşit olsalar, dişisini kurban etmek daha faziletlidir.

Kurbanlıklardan sayı veya kıymet bakımından hangisinin daha faziletli olduğu konusunda Şafii ve Hanbelîler koyun kesmenin, sığırın ve devenin yedi hissesinden birine ortak olmaktan; yedi koyun kesmenin de bir sığır veya deve kesmekten daha faziletli olduğunu kabul ederler. Çünkü koyunun eti daha iyidir ve akıtılan kanların sayısı daha fazladır. Fakat Şâfiî mezhebinde, etleri daha fazla olduğu için devenin ve sığırın, yedi koyundan daha faziletli olduğu görüşü de bulunmaktadır. Esasen mezhebimizde kurbanın en iyisi; “daha pahalı, cüsseli etli olan, eti lezzetli olan ve siyah iri gözlü olandır” diyebiliriz.

[1] Deylemî, el-Firdevs bi-me’sûri’l-hitâb, 1/85.
[2] Nevevî, Şerhu Müslim, 13/120.
[3] Müslim, Kurbanı Vekilsiz Bizzat Kesmenin (Keserken) Besmele İle Tekbirin Müstehap Oluşu Babı
[4] Kemal İbnu’l-Hümâm, Fethu’l-Kadîr
[5] Muhammed Emin ibn Âbidîn, Reddu’l-Muhtâr 9/390