 |
| Kurban inek mi koç mu |
Kurban olarak hangi hayvanı kesmek daya iyidir? hangi hayvan daha faziletlidir? koç mu? deve mi? dana mı? sığır mı? koyun mu? kesmek daha sevaptır?
Kurban olacak hayvan cinsleri arasında hangisinin daha faziletli olduğu konusu ihtilaflıdır. Hanefi, Şafii ve Hanbelî mezhebine göre hedy kurbanlığının en faziletlisi, Kur’an’da belirtilen sekiz cins hayvanın arasında sırayla deve, sığır, koyun ve keçi (ganem) dir.
ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ
“Durum öyledir. Her kim Allah’ın hükümlerine saygı gösterirse şüphesiz bu, kalplerin takvasındandır” [1]
Bu ayete dayanarak es-Serahsî, büyükçe bir kurban kesmenin daha faziletli ve tazime daha yakın olduğunu söylemiştir. Dolayısıyla, bu hayvanlar arasında devenin iri yapılı ve etinin fazla oluşu, daha çok değer vermenin bir alameti olarak kabul edilmiştir. Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) de, vedâ haccında yüz deve kesmişti.
İmam Şâfii, Hanbelî, Mâlikîlerden Eşheb’e göre en faziletli kurbanlık; deve, sonra sığır, sonra koyun cinsidir. [2]
Şafiilerin kurbanlıkta kabul ettikleri temel ölçü kurbanlığın hayvanların en büyüğünden, en besili olanından ve en iyisinden seçilmesidir. Buna uygun olan da önce deve, sonra sığır sonra da küçükbaş hayvanlardır. Küçükbaşlardan koyunun keçiden daha faziletli olduğu kabul edilir. Şâfiîlerde koyunun keçiye tercih edilmesinin illeti ise etinin daha lezzetli olmasıdır. [3]
İmam Mâlik’ten gelen rivayet, kurbanlıkların sırayla koyun cinsi, sığır ve deve olduğudur. İmam Mâlik’ten devenin sığırdan, sığırın da koyun cinsinden daha faziletli olduğu görüşü de rivâyet edilmiştir. [4] Mâlikîler; Peygamber Efendimiz (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem) sadece koyun kurban etmiştir; şayet deve koyundan faziletli olsaydı onu da keserdi. Ayrıca, İbrahim (Aleyhis-Selam)’da koç kurban etmiştir, diyerek davalarını delillendirmişlerdir.
Hanefîlere göre kurbanlıkların en faziletli olanı, eti daha fazla ve daha iyi olanıdır. Bir koyun ile sığırın yedide biri et ve kıymet olarak eşitse daha faziletli olan, koyundur. Sığırın yedide biri, bir koyunun etinden fazlaysa efdal olan, sığırın yedide biridir. Yani bir koyun ile sığırın yedide biri, et ve kıymette eşitse eti daha iyi olan daha faziletlidir. Ama ikisi, et ve kıymette eşit değilse, eti fazla olan daha faziletlidir. [5] Hatta besili büyük bir koyun, et ve kıymet bakımından bir sığıra denk ise, sığırdan daha faziletlidir; çünkü mükellef sığırın yedide biriyle yükümlü olmasına mukabil, koyunun tamamını kurban etmekle yükümlüdür. El-Haniyye’de kaydedilen bir görüşe göre koyunun kıymeti, bedenenin kıymetinden fazlaysa, koyun daha faziletlidir.
[1] Hac/32
[2] Karafî, ez-Zahîra, 4/144.
[3] Şirbînî, Muğni’l-muhtâc6/131
[4] İbn Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid, 1/348
[5] Muhammed Emin ibn Âbidîn, Reddu’l-Muhtâr; Hasan b. Mansur el-Özcendî Kâdıhân, Fetâvâ Kâdîhân 3/349